Kapitał Karola Marksa to jedno z najbardziej wpływowych dzieł XIX wieku. Myśl Marksa nie tylko wywołuje gorącą dyskusję nad charakterem stosunków społecznych ale także inspiruje coraz nowsze pokolenia do zmieniania świata. Choć można zastanawiać się nad prawdziwością wniosków Marksa, to trudno odmówić mu ogromnego wpływu na historię myśli zachodnioeuropejskiej. To co nazywamy dziś Lewicą jest historycznie niemal zawsze powiązane z teorią Marksa. Właściwie to nie ma dziedziny w której nie wykorzystanoby w jakiś sposób idei autora Kapitału – od teorii kultury (szkoła frankfurcka) po ruch alterglobalistyczny.
Obecnie marksizm nie jest modny. Wiele autorytetów uważa marksizm za ideologie skompromitowaną (patrz próby budowy społeczeństw komunistycznych w takich krajach jak ZSSR czy Chiny). Marks, któremu bliżej do człowieka o dużej wrażliwości społecznej niż zbrodniarza w stylu Stalina, ma ten sam problem co Nietzsche, który z kolei był oskarżany o inspirowanie hitleryzmu.
Kiedy powstawało dzieło Karola Marksa, w krajach Europy Zachodniej dynamicznie rozwijał się przemysł. Jednocześnie pojawiały się coraz większe różnice ekonomiczne pomiędzy klasą posiadającą (kapitaliści, burżuazja) a klasą robotniczą. Pozbawieni środków produkcji robotnicy zmuszeni byli do sprzedaży własnej pracy za grosze. Rzecz jasna wyzysk nie narodził się w XIX wieku. Był obecny w społeczeństwach od zarania dziejów. Od starożytności gdzie niewolnik był własnością patrycjusza po feudalizm gdzie chłop zmuszony był do kiludniowej pracy za darmo na rzecz szlachcica. Stan wyzysku nie trwa wiecznie. Warstwy wyzyskiwane w końcu buntują się przeciw wyzyskiwaczom, dochodzi do rewolucji i ustalenia nowego porządku społecznego. Dostrzegając tę prawidłowość autor kapitału uznaje, że historia świata to nic innego jak walka klas. Tym samym przenosi dialektykę Hegla w świat życia społecznego.
Na powyższym schemacie czyścibut za drobną opłatą pastuje buty bogacza. Proletariusz zmuszony jest do sprzedaży swojej pracy gdyż tylko w ten sposób może utrzymać się przy życiu. To co najbardziej istotne w teorii Marksa to kwestia sprawiedliwości takiej wymiany. Marks zauważa, że gdy przemysł się rozwija to wartość siły roboczej jest mniejsza niż wartość wyprodukowanych przez nią dóbr. Marks tę różnicę nazywa wartością dodatkową, i zaznacza, że dzięki niej kapitalista może się bogacić. Kolejną ważną kwestią jest problem alienacji. Po pierwsze pieniądz, a właściwie jego anonimowa siła sprawia, że stosunki pomiędzy ludźmi stają się czysto materialne. Po drugie, robotnik wytwarzając pewne dobro, szybko traci z nim kontakt. Jest niejako wyobcowany z własnej pracy – uważa, że wartość ma sam wytwór a nie praca która jest potrzebna do jego wytworzenia.
Początkowo stosunki własnościowe nie wchodzą w sprzeczność ze sposobem produkcji dóbr. Jednakże w procesie historycznym rodzi się i rozwija pomiędzy nimi antagonizm. Kapitalista kumuluje kapitał, podczas gdy proletariusze coraz bardziej ubożeją. W końcu dochodzi do rewolucji. Klasa wyzyskiwana przejmuje środki produkcji a dotychczasowi właściciele zostają wywłaszczeni.
PS. To pierwsza infografika stworzona przez Schematicusa. Mam nadzieję, że się Wam podoba. Podczas jej przygotowania wykorzystaliśmy świetną ilustrację kikucHiro, oraz Atlas Filozofii Kunzmana.
